Moronn Iena Mhunn...
Damodar Mauzo-hachi lhan kotha. Devanagarintlem Romi lipiantor korpi: Óscar de Noronha
Donpar zal’li. Vot samkem dusman zal’le bhaxen angache kuddke kaddtalem. Ponda zomin ani voir vell. Randnicher dovoril’lia dhondsavari soglle jiv hulpatale. Charui vatten rokhrokh.
Mai ken’na kobar zalo. Jun-ui sompot aila. Pavsachem nanv nam. Dhortori taplea. Udkak haphaplea. Tanen tanelea. Aaxen babddi mollbak dolle laita. Punn mollban ek kup legit dixtti podna. Roddkuri portota ti. Punn golloitli mhollear dollean ek olem dukh legit iena.
Ambe, ponnos, vodd, madd soglle babdde bhavun geleat. Panam zoddleat. Ani zancher asat tim korpun geleat. Ani zhaddam! Moronn iena mhunn jietat. Vhoddlea rukhamchi oxi ghot. Magir tonnanchi and zhompachi khobor kitem vicharta! Tonnan dhortorek ken’na sodil’li. Tea zagear fokot renv dixtti poddta. Ani zhompam? Tanchea zagear distat ubeo boddio.
Xetam ani mollam ekuch distat. Bhãio ekan’ek poddong poddleat. Tollim sukun geleant. Thõicho rebo legit sukun fator zala. Ganvant ravpi moniszat ganv soddun pois gelea. Sovnnim sogllim dusrea dexant geleant. Gorvim sogllim morun geleant. Jogun vattavn uril’lea jiv moronnachi vatt polloitat.
Ani oslea vellar, donparchea kaddar ek henvallem aplea pilak borobor ghevn khõi tori veta. Soddsoddit cholta tem! Oslea vellar ani cholpachi mannsuki asa? Tantun henvallem tem! Sogllem ang bhuiek ghasun cholop tachem. Ang samkem lasta astalem. Punn henvalleak tachi jannvik asa-xi disona. Tem pilak samballit fuddem sorot asa. Konnui polloit zalear taka pixant kaddle bogor ravcho na. Punn… asa konn taka polovpak thõi?
Xetantlean, molleantlean, banda voilean tem cholta. Modinch madd dislo mhonntokir tem savllent khinnbhor ravn huskare soddta ani pilak ghevn fuddem cholpak lagta. Khõi veta tem tachem takach khobor asona.
Veta veta taka ek xet lagta. Avoi mhojea! Kedem vhoddlem xet hem. Punn ievzupak vell na ani votant ubem ravpachi mannsuki na. Bandha voilem denvun tem atam merê voilean cholpak lagta. Avoi avoi! Taka pollovpak thõi konnui asto tor tachi kakllut korun sanglem bogor na ravto – ‘Henvallea, aslea donparchea koddar kiteak veta tum? Poltoddin pavxi tori mu-go? Jiv vochot tuzo. Fattim sor ani hea bandhar io. Sanz meren rav hea vodda kuxik!...’ Punn henvallem tem aikupak naxil’lem. Tem ullovnnem monaruch ghenvchem naxil’lem tem. Choddxem zalear vetam vetam sangtem – ‘Arê, baba, suseg ghevpak vell konnak asa? Ani veta veta melem mhunn porva konnak asa? Atam moronn iena mhunn….’
Hea xetacheo merôi-bi kosol’leat. Fokot renv lagta angak. Hun’hunit renv! Henvalleak iad zata – ek dis chonnekar Juze-lea ghorant undrachea pilak dhorpak mhunn gel’lem tem! Thõi tannem kuxik ravn polloil’lem Juzen ek vhodd matie budkulo ujear dovril’lo. Tantun renv ghal’li. Ti tapt’kir tannem tantunt chonnem votil’le ani magir… choltam choltam ang xirxirl’lem tachem. He hun’hunit renvent apunnui bi tea chonnea bhaxen –
Hush’sh’! Henvallem huskarlem. To polloi bandh. Bandha degeruch ek zhadd asa bibeachem. Savlli tori mellteli matxi. Henvallean chal soddsoddit keli ani tem bandhar pavlem. Nett korun voir choddlem. Rukha ponda gelem. Arê, pil khuim? Arechea! At’tam axil’lem. Akant ailo tacher. Dhanvlem tem bandhar savn. Polloit zalear sokoluch asa tem pil. Voir choddpak zaina zatlem oxem mhonnun henvallean sokol uddki marli. Ab’ba! Hem ozun oxem oggi kiteak poddlam? Angak thond thenkov’n polloi zalear –
Dukhi monan henvallem voir sorlem. Tea pilak ghevn voir choddpa itli legit xokt tachea angant naxil’li. Tea rukha ponda tem boslem. Ievjita ievjita taka ek ek gozal iad zavpak lagli.
Tea pilacho bapui astana henvalleak khãich unnem naxil’lem. Magta tem to haddun ditalo taka. Kitlo mog axil’lo tacho bhurgeancher! Punn… Devachean tem polleunk nozo zalem. Ek dis to khavpak sodunk mhunn bhair gel’lo. Thõi to tanen tanel’lo mhunn udok sodunk laglo. Eka ghora kuxik manneant ek bhann axil’lem. Tanel’lo jiv! Pottbhor udok pit’lom mhunn tannem tokli bandda bhitor ghali. Itlean eka duxtt monxan tache fattir boddi marli. Fatticho manddko moddlo tacho. Tosoch lip-lipot to ghora ailo. Khub upai kelo – punn…
Henvalleak dixil’lem atam apnnei morchem…. Kitem korchem asa jitem ravn? Punn na! Morta astana ghovan taka sangil’lem, hea bhurgeank bore bhaxen voir kadd. Hoi! Hea don bhurgeam khatir mhaka jitem ravunkuch zai. Punn noxibuch futtkem! Donui –
Gim somplo punn pavsuch na. Bhãio sukleo. Tollim attlim. Vokhdak legit udkacho themb na zalo. Oslea vellar torektora korun henvallean pilank poslim. Khasa apunn upaxim ravlem. Punn tankam pottak marli nat. Punn zhõi dhortorekuch udok mellna thõi ti tori khõichean ditli? Udok udok mhonnit ek pil gelem. Urlim dogam. Pil ani avoi. Sogllo ganv rito zalo. Sorop, divodd, soglle gele. Ul’lem tem henvallem. Babddem az na faleam pavs aile bhogor ravcho na mhunn axen ravil’lem. Punn samkench ranv nozo zalem toxem tem uttlem. Santtlim-pottli soglli udovn, pilak ghevn tem bhair sorlem…. Ani atam tem pilui bi taka soddun gel’lem.
Henvalleachea dollean don dukham gol’ lim.
‘Roddta kiteak go tum, henvallea!’ okosmat avaz ailo, maiest avaz. Henvalleak ugddas ailo – aplea ghovacho. Ani tachea dolleantlean anikui don dukham ghollim.
‘Oxem roddunaka pollov’ia!’
Henvallean ojapan polloilem. Bandhar tor konnuch na. Ek zhadd legit na. Fokot bibea zhadd soddlear. Bibea zhadd tor nhoi mu?
‘Hoi. Hanvuch to bibo uloitam. Tum roddta kiteak?’
Bhoril’lea dolleamnim henvallean tea rukhak polloilem. Tachem dukh ekdom lhov zal’le bhaxen taka dislem. Ek vhodd suskar soddun henvallean soglli gozal taka sangli. Bibo! Vaitt dislem taka aikun. Punn kortolo kitem? Suskaro soddun to oggich ravlo. Henvallean vicharlem: ‘Bibea, tum ektoch hanga asa? Tuka vaz iena?’
‘Kitem kortolom? Poili mhojea sangatak vali axil’leo. Zompam axil’lim. Te deger ek kovathoi axil’lo. Punn… punn az hanv hanga ekttoch asam. Dis meztam. Tea kovatheachi iad zali mhonnttokir vaitt dista mhaka. Azun bondde legit ievunk naxil’le taka. Gelo bhavddo!’
‘Vichartam mhunn ragar zanv naka, bibea. Tum jieta kiteak?’ henvallean vicharlem.
Kãi vell ogi ravn bibean zap dili, ‘Mhoje jinnent atam kãi orth na. Hanv boro zannam, faleam ek dis hanv mortolonch. Hanv jietam, henvallea, mhaka moronn iena mhunn jietam –‘
Bibo moronn iena mhunn jieta! Ani hanvui moronn iena mhunn jietalem? Na! Hanv jietalem mhojea bhurgeam pasot – punn atam mhozo konn asa? Hanv kiteak jievum?
‘Mhaka kolltta. Henvallea, tuje vichar mhaka kollttat. Mhojem aik. Hea sonvsarant zaite jiv asat. Khub zann nirxeleat. Zaite zann apnnalim kortubam, apnnalem kortovio korun meklle zaleat. Punn te mornnacho vichar korinat. Te ogi bosun jietat. Mornnachi vatt polloit. Tuvem morunk favna. Mhojem aik. Hangasan udentek sat att konsar ek tollem asa. Lhan’xench asa. Tum thõi vochun rav. Azun meren thõi konn pavunk na. Ani konnui pavotxem disona. Tum thõi rav. Chol, atam tunvem moronn iena mhunn tori jievunk zai.’
Henvallem uttlem. Bibeak polloun tache dolle bhorun aile.
‘Henvallea, mhojem ek kam’ korxit?’
‘Sang, bibea, tum sangta tem aikotam hanv. Sang, hanv hangach ravum?’
‘Na, henvallea, hanga ravlear tum jievchem na. Tuvem vochumkuch zai. Punn voch’chem fuddem mhojem ek kam kor…’ bibeacho avaz katortalo. ‘Mhoino zalo, mhoje sori konnuch jiv ievunk na. Az tum ailam. Upkar korun mhojea angar ekuch favt meklleponnan bhonv….’
Sor’sor korun henvallem voir choddlem. Tengxer pavlem. Khandar choddlem. Hatacher bhonvlem. Aplem dukh visrun tem khell’lem. Nachlem. Magir sokol denvlem. Bibo khuxalbhorit zalo. Ek favt aplea pilak dollebhor polloun ani bibeacho ontoskoronnpurvek nirop ghevn henvallem udentek thondd korun cholpak laglem.
Tench rokhrokhit vot. Sanjevell zait ailea punn bhuim titlich hun asa. Vell ostontek lokla. Korta korta sanjevell zata. Vot denvta. Na zata. Tambddim kirn’nam dhortorecher pattollttat. Sodam hea vellar voklevori dispi dhortori az hantunnar poddil’lea vaittkara bhaxen dista. Soimek ail’li hi avkalla polloit henvallem fuddem sorta. Tinsanz zata. Rat sorta, fantodd zata. Henvalleak jem ieta. Punn nhid kaddpachi mannsuki na. Nhidlear thõich sust nhid lagli zalear? Poilim tea tollea kodden pav’ia. Aast! Tinnem konnak soddlam?
Porot donpar! Porot rokhrokh! Mat legit suseg ghenastanam henvallem vatt cholta. Donpar sorta. Tillsanz zata ani… Arechea! Tim zhaddam oxim koxim zogleant? Charui vatten sukheo boddio koxim zhaddam ani modinch panchvea pananchim zhaddam koxim? Ojapan henvallem fuddem sorta.
… Hench tem tollem! Tollea degevoilim zhaddam him, mhunn togleant borim! Zanv! Pavlem nimannem kodden. Ab’ba! Ani udok tori kitlem nivoll! Kãi vell ojapbhorit zavn henvallem thõich ubem ravta. Magir ekdom’ zagear ievn fuddem sorta. Udka moreant ieta. Tanel’li jib udkak tenkovpak taka iad ieta ghorkarachi. To udok pietnach mel’lo! Bhurgeanchi – udkak vollvollun tanni sonvsar sodil’lo! Ani bibo udok nasun morta – morn’nachi vatt polloita, moronn iena mhunn jieta!
Kallok zata. Rat mond pavlamnim ieta. Henvallem fuddem sorta. Udkant veta. Kitlea disanim tem az udok polloita. Pottbhor pievn gheta. Nachta, khelltta, penvta. Ani dolle jemetat. Henvallem nhidta.
Gasgass! Gasgass! Fanteaparar ho avaz koslo mhunn tokli voir kaddun polloi zalear monxam dixtti poddtat. Bhievn henvallem tokli bhitor ghalta. Portun tokli voir kadd zalear udkacho ghogo vanvta ani tem udok eka truck-hacher ttank’ient poddta. Henvalleak sot’tt zata. Tannem adim polloil’lem xetant pump lavn udok uspitat tem! Padda poddum he monis zatichem. Khõichean tankam hi khobor kol’li Dev zanna! Atam hem udok te vhortole. Il’lem il’lem korun somptolem hem udok! Ani… ani… magir –
Udok denvta. Ordhem zata. Thoddem urta. Ani – ‘Arê, tem polloiat. Henvallem!’ konn tori add’dota.
‘Boddi hadd re ti!... Tum oso io…’
Henvallem dolle dhampta. Taka ugddas ieta – ghovacho. Ghovachench moronn apnnakui ietlem mhunn khinnbhor borem dista. Bhurgeancho ugddas ieta – borem zalem, poilim gelim tem! Ani to bibo! Azunui to moronnachi vatt pol’loit astolo! Moronn iena mhunn….
‘Ã…’
‘Xabass, dhopkeak uddoilem mure!’
(Poilem xap'la Revista da Casa de Goa, Série II, N.º 7, Nov-Dez 2020)
